Na današnji dan pre pet godina preminula je francuska filmska rediteljka, scenaristkinja, fotografkinja i umetnica belgijskog porekla, Agnès Varda. Vodeća rediteljka francuskog Novog talasa, preminula je u svojoj devedesetoj godini 29. marta 2019. godine.
Agnès Varda je 2017. godine dobila Oskara za životno delo i postala prva rediteljka koja je primila ovu počast. Kako predstavlja jednu od najvažnijih figura francuskog kinematografskog sveta mi se danas prisećamo njenog doprinosa.
Život Agnès Varde i početak stvaranja
Rođena je kao Arlette Varda 30. maja 1928. godine u belgijskom gradu Ikselu, gde je provela svoje detinjstvo. Zaljubljuje se u film još u ranoj mladosti a njena odluka da se posveti filmskoj umetnosti tada nije bila uobičajena za ženu, međutim ona ostaje odlučna u svojoj strasti i želji da istraži nepoznato.
Usled Drugog svetskog rata, njena porodica izbegla je iz Belgije u francuski grad Set, a u svojoj 18. godini menja svoje ime u znak poštovanja prema grčkom poreklu njenog oca. Pohađala je Lycée et collège Victor-Duruy, a diplomirala je književnost i psihologiju na Sorboni. Kako je imala želju da postane kustos, studirala je istoriju umetnosti na École du Louvre, međutim umesto toga odlučila je da se posveti fotografiji u školi Vaugirard, sa njom i započinje svoju karijeru.
Agnès Varda je bila poznata po dokumentarističkom pristupu fotografiji, beležeći različite aspekte društva, kulture i politike. Njene fotografije često su bile socijalno angažovane, fokusirajući se na marginalizovane grupe i teme koje su izazivale društvene norme i predrasude. Radila je u Théâtre National Populaire od 1951. do 1961.godine, a kasnije bila foto-novinar širom Evrope. Koristila je fotografiju kao sredstvo da prenese svoje emocije i stavove.
Filmsko stvaralaštvo
Dok se bavila fotografijom sve više se interesovala za film, iako je izjavila da je do svoje dvadeset i pete godine videla samo dvadesetak filmova i nije znala ništa o njemu.
Njen prvi film, “La Pointe Courte” (1955), smatra se jednim od preteča Francuskog Novog Talasa, koji je kasnije inspirisao naraštaje filmskih stvaralaca. Ovaj film, snimljen sa minimalnim budžetom i sa amaterskim glumcima, istakao je Vardinu sposobnost da stvori duboke i složene priče sa malo resursa, dok je istovremeno eksperimentisala sa tehnikama montaže. Film je odmah privukao pažnju publike ali i kritičare upravo zbog hrabrog pristupa temama.
„Kada sam snimila svoj prvi film, La Pointe Courte — bez iskustva, a da nisam ranije bila asistent, nisam išla u filmsku školu — fotografisala sam sve što sam želela da snimim, fotografije koje su skoro uzori za snimke. I počela sam da pravim filmove sa jedinim iskustvom u fotografiji, to jest, gde da postavim kameru, na kojoj udaljenosti, sa kojim objektivom i kojim svetlima?“
Njen kasniji rad obuhvata širok spektar filmskih žanrova i formi, uvek je istraživala teme poput feminizma, socijalne pravde, identiteta i ljudskih odnosa. Jedan od njenih najpoznatijih filmova, “Cléo de 5 à 7 (1962)“, istražuje temu ženske emancipacije i samospoznaje kroz jedan dan u životu mlade pevačice. Ovaj film je bio pionirski po tome što je istražio unutrašnji svet žene na način koji je bio neobičan za tu eru, stavljajući naglasak na njen unutrašnji život i emocije.
Takođe neki od njenih najznačajnih dostignuća u filmskoj karijeri su i “Le Bonheur” (1965), gde je Varda istražila složene aspekte ljubavi, monogamije i sreće kroz priču o mladom bračnom paru čiji se život menja nakon što muškarac započne aferu.
“Sans toit ni loi” (1985): Ovaj film, poznat i kao “Vagabond”, prati život mlade žene koja luta francuskom. Za ovaj film osvojila je Zlatnog lava na Venecijanskom filmskom festivalu. Dok putuje kroz ruralne predele Francuske, ona se susreće sa različitim ljudima, ali nikada ne ostaje dugo na jednom mestu. Dok se kreće kroz svet oko sebe, Varda kroz njen lik otkriva slojevitost ljudske egzistencije, istražujući teme kao što su sloboda, izolacija, usamljenost i društvena marginalizacija.
“Les Glaneurs et la Glaneuse” (2000), dokumentarac koji istražuje temu sakupljanja hrane i predmeta odbačenih od strane društva, prikazujući ih kao simbole socijalnih nejednakosti.
“Varda by Agnès” (2019), poslednji film koji je rediteljka predstavila mesec dana pre svoje smrti na Filmskom festivalu u Berlinu i primila počasnu Berlinale nagradu. Više od običnog dokumentarca o reditelju, film je intimna introspekcija koja nam omogućava da dublje razumemo Vardinu umetnost i njenu filozofiju života. Film pruža retrospektivu njenog rada, istovremeno naglašavajući njenu jedinstvenu kreativnost i angažman u društvenim pitanjima.
Njen rad često se vezuje za feminizam upravo zbog tema kojima se bavila i ženskih protagonista koje je koristila a ona je govorila “Uopšte nisam teoretičar feminizma. Sve sam to radila – svoje fotografije, svoj zanat, svoj film, svoj život – pod svojim uslovima, a ne da to radim kao muškarac.“
BBC je 2019. godine sproveo anketu među filmskim stručnjacima iz različitih zemalja da bi odredio najboljih 100 filmova režiranih od strane žena. Varda je bila najproglašeniji reditelj, sa šest različitih filmova.
