Izložba je bila otvorena u Domu vojske Srbije u Nišu. Trajala je dva dana, a jedan od njih uključivao je Sretenje.
Ovaj grad je prvi u koji je, u susret Danu državnosti, pristigla vredna izložba Istorijskog muzeja Srbije “Krune i žezla kralja Milutina i kraljice Simonide”.
Ova postavka nas vraća osam vekova unazad, u vreme kada su se kroz krunu, žezlo i odeždu vladara ogledali ugled i moć države. Postavku je priredio Istorijski muzej Srbije i izložio deo svoje kolekcije – rekonstrukcije skiptara kralja Milutina i kraljice Simonide.
Imate prilike da vidite krunu i žezlo kraljice Simonide iz manastira Gračanica i krunu kralja Milutina iz manastira Joakima i Ane, male crkve u manstiru Studenica koji je najlepše živopisan od svih crkava, a žezlo Milutinovo je takođe iz Gračanice, ali sa živopisa u Gračanici, izjavila je direktorka Istorijskog muzeja Srbije i autorka izložbe dr Dušica Bojić.
Kruna kralja Milutina, njegovo žezlo, odnosno ručni krst, kao i žezlo kraljice Simonide dela su čuvenog filigraniste iz Kraljeva Gorana Ristovića Pokimice. Krunu kraljice Simonide izradile su radionice Marsela i Simona Čivljaka iz Beograda.
Više o kraljici Simonidi
Simonida Nemanjić, najmlađa srpska kraljica na dvoru Nemanjića, rodila se kao princeza Simonida Paleolog u Konstantinopolju, u Vizantiji, 1294. godine. Bila je jedina ćerka vizantijskog cara Andronika Drugog i carice Irine Monferatske, i četvrta supruga srpskog kralja Stefana Uroša Drugog Milutina Nemanjića.
Pošto je u to doba okončano neprijateljstvo između Srbije i Vizantije, vizantijski car je, nakon potpisanog primirja sa Srbijom 1299. godine, obećao kralju Milutinu savez putem dinastičkog braka. Andronik je nameravao da uda svoju sestru Evdokiju za kralja ali je ona po drugi put odbila da se uda. Umesto nje, Simonida, koja je tada imala samo pet godina, poslata je na srpski dvor kako bi postala supruga četrdeset godina starijeg kralja Milutina i simbolisala garanciju dugoročnog mira i prijateljstva između dve zemlje. Vizantijska Crkva protivila se sklapanju ovog braka ali je car bio odlučan u svojoj nameri. Takođe i srpski kralj je rado pristao na brak, čak se i razveo od svoje treće žene, ćerke bugarskog cara.
Simonida je odgajana na srpskom dvoru kao plemkinja do svoje dvanaeste godine, kada su devojke u to doba bivale punoletne, dok nije stasala za bračne obaveze. Mlada kraljica je, međutim, bila nerotkinja. Prema nekim Vizantijskim izvorima, uzrok tome je kraljeva želja da prerano konzumira brak. Njena majka Irina pokušala je da iskoristi tu situaciju da kralju ponudi jednog od svojih sinova kao naslednika, ali je kralj odbio pošto je potomstvo imao iz prethodih brakova.
Simonida je oduvek pokazivala interesovanje za teologiju i želela je da postane kaluđerica. Nakon smrti svoje majke 1317. godine, Simonida odlazi u Konstantinopolj iz kojeg je odlučila da ne želi da se vrati u Srbiju. Razbesneli kralj pretio je Vizantiji ratom i poslao svoje ljude u pratnji Simonidinog brata da je vrate u Srbiju. Kada su Milutinovi ljudi došli po nju, dočekala ih je u monaškoj odeći. Ostali su zaprepašćeni neočekivanom situacijom, a kraljičin brat, Konstantin Paleolog, gnevno reagovavši na takav prizor, naterao je Simonidu da skine monašku odeću i obuče plemićku. Tada ju je poslao nazad u Srbiju iako nije bila voljna da se vrati.
Uprkos nesuglasici, kralj i kraljica su veoma poštovali jedno drugo. Kada se kralj razboleo, njegova tada dvadesetdvogodišnja supruga, bdela je kraj njegove postelje i negovala ga. Kralj je umro 19. oktobra 1321. godine. Nakon njegove smrti, Simonida se vratila u Konstantinopolj i zamonašila se u manastiru sv. Andrije. Tamo je i umrla 1336. godine, ali je u srpskoj tradiciji ostala zauvek zapamćena kao voljena kraljica, simbol čistote, požrtvovanosti i lepote.
Njena lepota je nadaleko poznata i ovekovečena je u jednoj od najvrednijih fresaka u Srbiji koja se nalazi u manastiru Gračanica, koji je 1310. godine podigao kralj Milutin. Nažalost, freska je delimično oštećena pa deluje kao da Simonida nema oči.
Oštećenje freske je inspirisalo poznatog pesnika Milana Rakića da napiše pesmu o srpskoj kraljici:
Iskopaše ti oči, lepa sliko!
Večeri jedne na kamenoj ploči,
Znajući da ga tad ne vidi niko,
Arbanas ti je nožem izbo oči.
Ali dirnuti rukom nije hteo,
Ni otmeno ti lice, niti usta,
Ni zlatnu krunu, ni kraljevski veo,
Pod kojim leži kosa tvoja gusta.
I sad u crkvi, na kamenom stubu,
U iskićenom mozaik-odelu,
Dok mirno snosiš sudbu svoju grubu,
Gledam te tužnu, svečanu, i belu;
I kao zvezde ugašene,
koje Čoveku ipak šalju svetlost svoju,
Te čovek vidi sjaj, oblik, i boju,
Dalekih zvezda što već ne postoje,
Tako na mene, sa mračnoga zida,
Na počađaloj i starinskoj ploči,
Sijaju sada, tužna Simonida, —
Tvoje već davno iskopane oči!
Više o kralju Milutinu
Stefan Uroš II Milutin bio je srpski kralj između 1282. i 1321. godine, pripadnik dinastije Nemanjić i jedan od najmoćnijih vladara Srbije u Srednjem veku. Rođen je 1253. godine kao najmlađi sin kralja Stefana Uroša I i Jelene Anžujske. On je prvi kralj koji je postigao ozbiljan politički uticaj u regionu, koji je sklopio ofanzivne saveze, ali i koji je bio meta jakih saveza okolnih država.
Podigao je mnoge manastire i crkve, od kojih je najznačajniji za srpsku kulturu manastir Gračanica. Kao i većinu monarha iz ove dinastije, Milutina je nakon smrti 29. oktobra 1321. godine Srpska Pravoslavna Crkva proglasila svecem i od tada je u istoriji poznat kao Sveti kralj Milutin.
Na vlast je stupio neočekivano, u 29. godini života, nakon što se njegov brat, kralj Stefan Dragutin, odrekao vlasti. Ubrzo nakon krunisanja 1282. godine, Milutin je napao vizantijsko tle u Makedoniji, uključujući i prestonicu Skoplje, koja je pala pod njegovu vladavinu. Tadašnji vizantijski car, Mihajlo VIII Paleolog, spremao se da objavi rat Srbiji. Umro je pre nego što je uspeo da obavi pripreme, ali je rat ipak započet pošto ga je nasledio Andronik II Paleolog.
Milutin je sa svojim bratom Dragutinom u toku rata napredovao duboko u vizantijsku teritoriju, čak do Kavale u Grčkoj. Narednih petnaest godina odigravao se rat između dve države, sve dok 1299. godine nije potpisan sporazum mira. Car Andronik II Paleolog dao je Milutinu svoju najmlađu kćer Simonidu za ženu kao simbol garancije mira, a Milutin je zadržao osvojene vizantijske teritorije kao njen miraz. Simonida je bila četvrta žena kralja Milutina pa se on zbog svog burnog bračnog života neretko poredi sa ozloglašenim engleskim kraljem, Henrijem VIII.
Nakon sklapanja mira sa Vizantijom, počele su nesuglasice između Milutina i njegovog starijeg brata Dragutina Nemanjića. Dragutin je u međuvremenu vladao teritorijom od Braničeva do reke Bosne na zapadu, sa Beogradom kao prestonicom. Braća su se na krv i nož zavadila i njihova svađa, sa sporadičnim pomirenjima, potrajala je do Dragutinove smrti 1314. godine.
Sukob sa sinom – Stefanom Dečanskim
Dok su bili u zavadi, Milutin je postavio svog sina Stefana Dečanskog za gospodara u Zeti (Crnoj Gori). To je značilo da će Stefan Dečanski biti naslednik srpske krune, a ne Dragutinov sin Stefan Vladislav II kome je kruna po pravu pripadala. Nakon bratovljeve smrti, Milutin je nastavio da pokazuje svoju vladarsku nadmoć prisvojivši njegove teritorije, uključujući i Beograd, i osvajavši mnoge druge. Međutim, 1319. godine, mađarski kralj Karlo I Robert povratio je vlast nad Beogradom i banovinom Mačvom dok je Milutin nastavio da drži teritoriju u Braničevu.
Tokom jeseni 1321. godine, Milutin pada u postelju, pogođen bolešću koja mu oduzima moć govora. Izdahnuo je 29. Oktobra te godine u svom dvorcu u Nerodimlju, nedelju dana nakon završetka Gračanice. Njegova iznenadna bolest i nesređeno pitanje naslednika, stvorili su pravi metež u državi tako da su pljačkaške čete napale čak i sprovod koji je prenosio njegovo bogato ukrašeno telo iz Nerodimlja u njegovu zadužbinu, manastir Banjsku.
