Srbija je oduvek bila zemlja velikih umova, koja je do sada iznedrila mnoga poznata imena. Složićete se sa nama da je retko da se u istoriji neko ime i prezime ponovi, a pritom da osoba koja ga ponese opravda isto i stekne veličinu svog prethodnika.
Međutim, jedan primer toga jeste Mihailo Petrović – ime i prezime koje se pojavilo u našoj istoriji čak tri puta, a sva tri čoveka zadužila su ovu zemlju i učinili nas ponosnima. U nastavku ovog teksta donosimo vam njihove opširne biografije.
NOVINAR MIHAILO S. PETROVIĆ
Mihajlo S. Petrović, jedan od najistaknutijih novinara 20. veka, bio je ne samo pažljiv posmatrač i zapisivač važnih istorijskih trenutaka, već i strastveni istraživač novinarstva i istorije Beograda. Rođen 1901. godine u Brzoj Palanci, Petrović je svoju novinarsku karijeru započeo u mladosti, a do iznenadne smrti 1949. godine ostavio je dubok trag u razvoju novinarstva u Jugoslaviji.
Rani život i obrazovanje
Petrović je odrastao u turbulentnim vremenima. Kao mladić, tokom Prvog svetskog rata, sa porodicom je prešao Albaniju, a kasnije nastavio školovanje u Francuskoj, gde je stekao obrazovanje i kulturno iskustvo koje će kasnije oblikovati njegov novinarski rad. Bio je deo grupe francuskih đaka koji su, kao deo vojnih i kulturnih odnosa, poslati na školovanje u Francusku. Zajedno sa svojim vršnjacima, proveo je vreme na koleđima u Francuskoj, gde je bio među najboljim studentima. Ovo iskustvo je oblikovalo njegov pogled na svet i novinarstvo. Tokom tih godina, već kao dečak, počeo je da piše, a njegov dnevnik, koji je pisao na francuskom i srpskom jeziku, pokazuje njegovu sposobnost da precizno zabeleži događaje, često ističući važnost istine i tačnosti.
Početak novinarske karijere i ratno izveštavanje
Petrović je svoju novinarsku karijeru započeo već tokom studija, pišući za listove “Republika” i “Progres”. Njegovo zapaženo izveštavanje iz Španskog građanskog rata 1936. godine, gde je izveštavao iz Barselone i Madrida, donelo mu je bezbroj priznanja. Poznavao je duboko političke okolnosti i često je izražavao svoja simpatije za republikanske borce, dok je saosećao sa španskim narodom u borbi protiv fašizma. Njegovo izveštavanje o Drugom svetskom ratu iz Pariza i kasnije iz Londona bilo je izuzetno detaljno i tačno, sa neposrednim uvidima u dramatične događaje poput bježanja francuskog stanovništva pred nacističkom okupacijom. Kao dopisnik iz Londona, Petrović je postavio temelje za radio-emisiju “Glas Jugoslavije” na Bi-Bi-Siju, koja je imala veliki značaj za informisanje jugoslovenskih građana tokom rata.
Značaj u novinarstvu i novinarskom obrazovanju
Pored novinarstva, Petrović je bio strastveni teoretičar novinarstva. Njegov rad u Udruženju novinara Srbije od 1945. godine, gde je izabran za predsednika, omogućio je mnoge inovacije u novinarskoj praksi. Njegovo zalaganje za novinarsko obrazovanje i usavršavanje bilo je temeljno, a na njegovu inicijativu pokrenut je Bilten Udruženja novinara NRS 1949. godine. Petrović je prepoznavao važnost profesionalizma i etičkog pristupa novinarstvu, upozoravajući da u kapitalizmu novine ne uređuje samo glavni urednik, već i direktori marketinga, što je, prema njegovom mišljenju, ugrožavalo novinarsku slobodu i integritet.
Dela o Beogradu i istoriji novinarstva
Njegovo najpoznatije delo obuhvatalo je istoriju Beograda, a knjige kao što su „Kako je postao Beograd”, „Beograd pre sto godina” i „Borbe starog Beograda” smatraju se temeljnim radovima na temu razvoja glavnog grada Jugoslavije. Petrović je svojim istraživačkim radom pružio bogat uvid u to kako je Beograd evoluirao kroz vekove, često povezujući političke i kulturne promene sa urbanim razvojem.
Pored tih dela, Petrović je ostavio i nedovršene rukopise kao što su “Oluja nad Francuskom” i “Ogled iz istorije štampe“, koji su posthumno objavljeni, ali još uvek čine značajan doprinos novinarskoj literaturi. Istorija novinarstva koju je želeo da predstavi u svom nedovršenom delu ostaje značajna za svakog novinara i istraživača ovog polja.
Nasleđe i uticaj
Mihajlov rad nije samo bio važan za novinarstvo, već i za razvoj novinarske edukacije u Jugoslaviji. Iako je iznenada preminuo 1949. godine, njegove ideje o novinarstvu, profesionalizmu i etici nastavile su da žive kroz njegov rad i posthumna dela. On je bio most između tradicije novinarstva i njegovih novih, modernih formi koje su se razvijale tokom 20. veka.
Mihajlo S. Petrović je ostavio neizbrisiv trag u novinarstvu, istoriji Beograda i u obrazovanju novinara. Iako je bio prekratko prisutan među nama, njegov rad, kako u novinarstvu, tako i u istoriografiji, nastavlja da inspiriše nove generacije novinara i istraživača. Mihajlo S. Petrović bio je novinar sa velikim N, koji je razumeo snagu reči i snagu novinarstva kao instrumenta za razumevanje sveta.
MATEMATIČAR MIHAILO PETROVIĆ ALAS
Mihailo Petrović Alas je bio pronalazač i uticajan matematičar srpskog porekla. Njegovi glavni doprinosi nauci su diferencijalne jednačine i nekoliko radova na temu fenomenologije.
Takođe je bio veoma poštovan profesor Beogradskog univerziteta, a pored njegovog truda u oblasti matematike, bio je i muzičar, novinar, trgovac, pisac, ribolovac. Pored dostignuća na polju fenomenologije i diferencijalnih jednačina, Alas je takođe imao udela u razvoju prvog prototipa analognog računara.
Rani život i obrazovanje Mihajla Petrovića Alasa
Mihailo je rođen 6. maja 1868. godine u Beogradu. Nakon što je završio Prvu beogradsku gimnaziju 1885. godine, upisao je Filozofski fakultet, smer prirodnih nauka, s naglaskom na matematici. U septembru 1889. godine odlazi u Pariz, gde nastavlja svoje školovanje. Diplomu iz matematičkih nauka na Univerzitetu u Sorboni dobija 1891. godine. Potom sprema svoju doktorsku disertaciju koju brani 21. juna 1894. godine u Sorboni i tako postaje doktor matematičkih nauka. Njegov doktorat bio je iz oblasti diferencijalnih jednačina.
Stekavši potrebno obrazovanje i prošavši kroz obuku za nešto intenzivniji rad, Alas je postao jedan od profesora matematike na onome što nam je danas poznato kao Univerzitet u Beogradu. Bio je izvrstan poznavalac diferencijalnih jednačina tog vremena, a držao je predavanja iz matematike i jednačina sve do 1938. godine kada se penzionisao. Bila mu je tek 31 godina kada je postao član Srpske kraljevske akademije, a osim toga, bio je i dopisni član Jugoslovenske akademije znanosti i umjetnosti u Zagrebu.
Zbog svojih doprinosa i pomoći u različitim akademskim poduhvatima, 1939. godine Alas je postao jedan od počasnih doktora Beogradskog univerziteta, a iste godine nagrađen je ordenom Svetog Save prvog reda. Alasova veština i poznavanje matematike omogućili su mu da osnuje Beogradsku matematičku školu. U godinama koje su usledile iz ove škole su proistekli mnogi dobri matematičari koji su nastavili Alasov rad.
Zanimljivosti
Nadimak “Alas” – rečni ribolovac – potiče od njegove ljubavi prema ribolovu. Međutim, on nije bio samo poklonik ribolova, već je postao i stručnjak na ovom polju. Godine 1882. postao je ribarski šegrt, a 1895. godine je čak polagao ispit za ribarskog majstora. Njegova ljubav prema ribolovu je bila tolika da je čak jednom prilikom učestvovao i u pregovorima za zaključenje konvencije o ribolovu sa Rumunijom, a imao je udela i u dogovorima s predstavnicima Austro-Ugarske o zaštiti ribolova na Drini, Dunavu i Savi.
Pored toga što se zanimao za nauku i ribolov, Alas je bio i muzičar, svirao je violinu, a čak je i osnovao muzičko društvo pod nazivom Suz. Takođe je konstruisao hidrointegrator (prim. prev. analogni računar koji je rešavao dve klase diferencijalnih jednačina), a 1900. godine osvojio je zlatnu medalju predstavljajući ovu napravu na Svetskoj izložbi u Parizu.
Mihailo je, za života, objavio veliki broj svojih časopisa, naučnih radova, knjiga, kao i dela o svojim izumima. Bio je mnogostrana ličnost i strasno je voleo putovanja. Malo je poznata činjenica da je obišao sve evropske države, kao i da je stigao i do severnog i južnog pola! Pisao je o svojim utiscima o ljudima iz tih dalekih predela.
MIHAILO PETROVIĆ – PRVI SRPSKI PILOT
Mihailo Petrović bio je prvi srpski pilot i jedan od prvih vazduhoplovaca u svetu koji je poginuo izvršavajući vojni zadatak 1913. godine. Isticao se neverovatnim talentom i hrabrošću, a njegovo delo predstavlja inspiraciju pilotima i sjajan deo početka priče o istoriji vazduhoplovstva Srbije.
Školovanje i karijera
Osnovnu školu je završio u svom selu. 1897. je upisao Vojnu zanatsku školu u Kragujevcu. 1902. je pokušao da se upiše u neku od vojnih akademija u St. Petersburgu u Rusiji. U tome nije uspeo, pa se 1903. vratio u Srbiju i prijavio se za podoficirsku artiljerijsku školu. Posle dvogodišnjeg školovanja 21-godišnji vodnik je 1905. raspoređen u Gardijski artiljerijski puk u Nišu. Narednik je postao 1910. godine u garnizonu Beograd.
Kada je srpska vojska 1912. godine pozvala dobrovoljce da se prijave za obuku za pilote, među njima je bio narednik Mihajlo Petrović. Posle uspešno položenih ispita kao i medicinskih pregleda poslat je u jednoj od prvih grupa u Francusku na obuku za pilota.
U Francuskoj je krajem maja pošao u Farmanovu (Farman) pilotsku školu u Etampu (Etamps). Posle dvadeset dana obuke kao prvi u grupi izvršio je svoj prvi samostalni let. Posle uspešnog završetka obuke 22 i 23. juna 1912. uspešno polaže završne ispite (mesec dana pre ostalih iz grupe) i tako postaje prvi srpski pilot aviona sa diplomom. Imao je međunarodnu pilotsku licencu FAI broj 979 a srpsku broj 1.
Prvi balkanski rat je započeo 8. oktobra 1912. Po povratku zemlju narednik pilot Mihajlo Petrović je raspoređen na prvi vojni aerodrom u Nišu, na Trupalskom polju. 12 aviona – mešavina Blerioovih monoplana i dvokrilaca Henri Farmana F-20 su sastavljeni do kraja decembra. Januar 1913. je iskorišćen za trenažne letove. Nakon kraćeg navikavanja na svoj avion Farman HF-20, koji je imao drugačije letne karatkeristike od aviona istog tipa na kojem je prošao obuku, narednik Mihailo Petrović raspoređen je u sastav novoosnovanog Primorskog aeroplanskog odreda čiji je prvi borbeni zadatak bio da pruža vazdušnu podršku trupama koje su opsedale Skadar.
Stradanje prvog srpskog pilota
Po dolasku u rejon dejstava odred je bio stacioniran na privremenom aerodromu u blizini sela Barbaluši. Nakon što su avioni sklopljeni, 7. marta su obavljeni i prvi letovi koji su prošli bez problema. Posle poručnika Stankovića, na red je došao i naredni Petrović koji je uzleteo u svom avionu tipa Farman. Petrović je napravio krug iznad sela Megluši i Bušati, na visini od oko 1.500 m. Na prilazu aerodromu, ugasio je motor i počeo sa pripremama za sletanje. Međutim, u tom trenutku njegov avion je pogodila snažna vazdušna struja zbog čega je avion naglo usporio, a zatim se prevrnuo. Narednik Petrović izbačen je iz aviona na visini od oko 1.000 m i nije preživeo pad. Njegov avion je teško oštećen prilikom udara u zemlju.
Narednik Mihajlo Petrović prvo je sahranjen 8. marta 1913. godine u selu Barbaluši. Nakon završetka Balkanskih ratova, njegovi posmrtni ostaci preneti su na Cetinje i sahranjeni uz najviše vojne počasti. Zatim su 1. oktobra 1931. preneti u Beograd na Novo groblje, gde i danas počiva.
Na Mihailovoj rodnoj kući, u selu Vlakča, postavljena je spomen-ploča. Vazduhoplovni savez Srbije na svom sajtu piše da je zalaganjem Vlakčana osnovano Zavičajno udruženje Mihailo Petrović, a da je 14. jun postao seoska svetkovina.
Naslovna fotografija: Arhiv SANU, Mihailo Petrović
